عزت نفس از اصلى ترين عوامل رشد مطلوب شخصيت است و از جمله
مفاهيمى است كه
در چند
دهه اخير مورد توجه پژوهشگران و صاحب نظران
روان شناسى و علوم تربيتى قرار
گرفته
است.
دانشمندان بسيارى به اين نتيجه رسيده اند كه كودكان برخوردار از «عزت نفس
بالا»،
افرادى هستند كه با احساس اعتماد به نفس و بهره گيرى از استعداد و
خلاقيت
خود بهبراز وجود مى پردازند و به راحتى تحت تاثير عوامل محيطى
قرار مى گيرند.
به اعتقاد روان شناسان، شخصيتى كه از عزت نفس بالايى برخوردار است خود
را
به گونه
اى مثبت ارزشيابى كرده و برخورد مناسبى با نظريات مثبت خود و
ديگران دارد.
اما در
مقابل كسى كه عزت نفس پايينى دارد اغلب نوعى نگرش
مثبت تصنعى نسبت به جهان
پيرامون
خود دارد. اين شخص اساساً فردى است كه
غرور كمى در خود احساس مى كند.
به نظر مى رسد عزت نفس مثبت بر چهارعامل مبتنى است كه عبارتند از:
الف- ارتباطات بچه ها با والدين
ب- كنترل برخورد درباره عواطف منفى
ج - پذيرش خود
د - رفتار اجتماعى
گفته اند كه نوجوانان با عزت نفس پايين نسبت به ماهيت انسان عقده حقارت
دارند، اين
گونه اشخاص معمولاً از ابراز وجود ناتوان و چنين تصور مى كنند
كه ديگران
دوستشان
ندارند. بنابراين در فعاليت هاى فوق برنامه به طور مداوم
شركت نمى كنند و
به ندرت
به مديريت جهت موقعيت هاى خاص انتخاب مى
شوند و بيشتر تمايل دارند كه
ناشناخته
باشند و چنين اشخاصى مى كوشند كه از
حضور در بحث هاى رسمى و غيررسمى اجتناب
كنند.
رويكرد اسلام نسبت به عزت نفس
اسلام عالى ترين مكتب تربيتى است كه ارزش هاى انسانى و متعالى را در وجود
انسان
پرورش مى دهد. از ديدگاه اسلام، انسان بايد ارزش خويشتن را مبنى بر
اين كه
اشرف
مخلوقات است و در بهترين صورت (وجه) آفريده شده است و
امانت الهى را بر دوش
دارد،
بشناسد تا به عزت نفس نايل آيد.
علماى اخلاق براى نفس (احساسات و غرايز و عواطف آدمى) سه مرحله قايل
اند كه
در قرآن
مجيد نيز به آن اشاره شده است:
همچنين حضرت على (ع) مى فرمايد : بزرگترين سرمايه انسان اعتماد به نفس
است و
نيز
امام صادق عليه السلام مى فرمايد: از آن اشخاص تندخو مباش كه
مردم خوش
ندارند به آن
ها نزديك شوند، ولى خيلى هم سست مباش كه هر كه تو
را ببيند تحقير كند.
امام حسين (ع) نيز مى فرمايد: كار بدى مكن كه ناگزير از عذرخواهى باشى
زيرا
انسان
با ايمان نه بد مى كند و نه عذر مى خواهد، ولى منافق همه روزه بد
مى كند و
پوزش مى
طلبد.
نيازهاى مربوط به عزت نفس را مى توان در زمره مقوله هاى زير دانست،
شامل:
- نياز به كسب اعتماد در پذيرش و مورد تاييد قرار گرفتن
- نيازهاى مربوط به عشق و محبت
- نيازداشتن به روابط محبت آميز با ديگران
- نياز به احساس امنيت، عدم نگرانى خاطر و داشتن محيطى امن
- نيازهاى فيزيولوژى مانند نياز به آب، غذا و هوا و غيره
پس از آن كه نيازهاى سطح سوم ارضا شدند نوبت به نيازهاى مربوط به عزت
نفس
يعنى نياز
به قدرشناسى خود و مورد قدرشناسى ديگران قرار گرفتن مى
رسد و منظور اين اين
نيازها
آن است كه فرد احتياج دارد تا در خانه، اجتماع و
محل كار مورد احترام
ديگران واقع
شود و خود نيز تصور مثبت از خويشتن
داشته باشد.
يا اين كه فرد احساس كند ديگران او را مى شناسند و دركش مى كنند و از طرفى
خود و
ديگران را مى شناسد و درك مى كند.
تعريف اعتماد به نفس
اعتماد به نفس را اين گونه تعريف كرده اند كه اعتماد به نفس يعنى ايمان به
توانايى
هاى ذاتى و استعدادهاى فطرى خويش و ايمان به يارى خداوند در
پرورش و گسترش
آن ها.
روان شناسان مى گويند در اعتماد به نفس قدرتى است كه توانايى ها و
اقتدارتان
را دو
چندان مى كند .
- يكى از بهترين راه هاى ايجاد و پرورش اعتماد به نفس اين است كه شب در
بستر، پيش
از آن كه به خواب فرو رويد با انديشه هاى قدرتمند سرشار از اعتماد
به نفس
به ذهنتان
خوراك برسانيد. روان شناسان همچنين معتقدند كه آخرين انديشه
هايى كه پيش از
خواب به
سرتان مى آيند در مدت زمان خواب به ذهن نيمه
آگاهتان خوراك مى رسانند.
اگر در اين هنگام ذهنتان را از انديشه كاميابى و توانگرى و ثمرات نيكو
سرشار
كنيد،
ذهن نيمه هوشيارتان آن ها را به صورت فرمان از شما مى پذيرد.
يكى ديگر از بهترين عبارات تاكيدى براى ايجاد اطمينان و اعتماد به نفس اين
است كه:
«خداوند دوستم دارد، خداوند هدايتم مى كند و خداوند راه را نشانم مى
دهد.»
منتظر
نشويد تا ديگران به شما اطمينان و اعتماد به نفس بدهند يا تحسينتان
كنند.
و خلاصه آن كه در خودتان و ديگران مواردى نظير: قدردانى، تحسين و تمجيد
كه
از جمله
نكات مثبت است را تقويت كرده و دل و جرات به خرج دهيد و از
ديگران نيز
تعريف و
تمجيد كنيد و آن ها را ستايش كنيد، با مردم مهربان باشيد و
با كلامى
مهرآميز آن
هارا به سوى تعالى و كاميابى سوق دهيد.
ريشه هاى اعتماد به نفس
پدر و مادر اولين منبع قابل دسترسى جهت تقويت ريشه هاى اعتماد به نفس
هستند. براى
گروهى داشتن كمال و فضيلت، كار، موفقيت، خلاقيت و ابتكار
سبب تقويت ريشه
هاى اعتماد
به نفس است و براى برخى ديگر، ظاهرى آراسته،
زيبايى صورت و اندام، لباس،
خانه و
ماشين و پول جهت تقويت اعتماد به نفس
ضرورى است. اعتماد به نفس با داشتن
احساس مثبت
نسبت به خود و قبول و
پذيرش خود رشد و نمود مى يابد و براى استحكام و
پايدارى به يك
سيستم حمايتى
قوى نياز دارد.
نشانه هاى ضعف اعتماد به نفس
معمولاً يك يا چند علامت از نشانه هاى فيزيكى زير مبين و نشانه ضعف اعتماد
به نفس
است:
همچنين علايم و نشانه هاى شخصيتى افراد مبتلا به ضعف اعتماد به نفس را مى
توان در
يك يا چند طبقه زير جاى داد:
- افراد مهاجم و ستيزه جو، افراد كم رو و گوشه گير، افراد مبتكر و مغرور،
افرادى كه
در تمام زمينه ها تشنه رقابت هستند، افرادى كه لاف مى زنند و به
ديگران فخر
مى
فروشند، افرادى كه به سختى نياز به كامل و بى عيب بودن را
در خود احساس مى
كنند،
افرادى كه محتاج تصديق از سوى ديگران هستند.
۱
- لبهاى آويزان ۲- صورت پژمرده و سيمايى غمگين ۳- چشمان بى فروغ ۴- لرزش
خفيف دست
ها ۵- صداى ضعيف و نامطمئن ۶- پشت قوز كردن ۷- ظاهرى شلخته و
نامرتب
علايم و نشانه هاى روانى ضعف اعتماد به نفس:
خواستن توانستن است
توانا كسى است كه به توانايى خويش اعتماد دارد. راه هاى موفقيت فقط جلوى
پاى صاحبان
عزم و كسانى است كه موانع را با لبخند استقبال مى كنند و
همانگونه كه
امرسون مى
گويد: «مردى كه با اراده براى رسيدن به يك ستاره،
اسب مى تازد احتمال
موفقيتش بيشتر
از كسى است كه براى رسيدن به منزل
خويش با بى حالى در معبر تنگى مى خزد.»
اعتماد، كليد موفقيت است، مهارت را بيشتر مى كند، نيرو را زيادتر مى سازد،
مغز را
سالمتر مى كند و بر قدرت عمل مى افزايد. كارى كه انجام مى دهيد
حاصل عقايد
شما، عزم
و اراده شما و اعتماد شماست. اگر اين ها ضعيف باشند،
حاصل كارتان نيز ضعيف
است.
وقتى كه مى خواهيد كارى را انجام دهيد، پيوسته پيش خود تكرار كنيد كه قادر
به
انجام
آن هستيد، به اين ترتيب جرات به نيروى خود داشته باشيد، اگر موفق شده
باشيد
كه
احساسات معنوى تان را به خوبى متوجه هدف خويشى سازيد، مسلماً به
تمام آمال و
آرزوهايتان خواهيد رسيد هر روز موضوع شاد و مورد علاقه اى
براى خود پيدا
كنيد و
هرگز از خاطر دور نسازيد كه خداوند وعده نيكى هاى
فراوانى به شما داده است.
به
پيروزى خود معتقد باشيد و بدانيد كه موفق خواهيد
شد و اطمينان داشته باشيد
كه
خواستن توانستن است.
تعداد مشاهده
(2980)
نظرات
(0)